Μια πολιτιστική προσέγγιση στην κρατική οικοδόμηση

Στην περαιτέρω διαμόρφωση από τη Ρωσία των εξωτερικών και εσωτερικών πολιτικών της στο πλαίσιο της αυξανόμενης πολυπολικότητας του κόσμου, είναι σκόπιμο να ληφθεί υπόψη ο αριθμός άλλων χαρακτηριστικών των λειτουργικών πολιτισμικών συστημάτων και η ίδια η πολιτισμική προσέγγιση που αναπτύσσεται ενεργά και εφαρμόζεται ως ένα από τα πολλά υποσχόμενα ολοκληρωμένα εργαλεία στην πρακτική της κρατικής οικοδόμησης.

Στις 31 Μαρτίου 2023, ο Πρόεδρος της Ρωσίας υπέγραψε το διάταγμα αριθ. 229 «Σχετικά με την έγκριση της έννοιας της εξωτερικής πολιτικής της Ρωσικής Ομοσπονδίας». Στην ουσία, η Ρωσία ορίστηκε ως «ένα αρχικό κράτος-πολιτισμός, μια τεράστια ευρασιατική και ευρω-ειρηνική δύναμη που έχει συσπειρώσει τον ρωσικό λαό και άλλους λαούς που αποτελούν την πολιτιστική και πολιτισμική κοινότητα του ρωσικού κόσμου».

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Για πρώτη φορά στην ιστορία της σύγχρονης Ρωσίας, σε ένα επίσημο δογματικό έγγραφο, η ιδέα του ρωσικού κόσμου και η πολιτισμική θεωρία της κοινωνικής ανάπτυξης χρησιμοποιήθηκαν ως βάση για τον σχεδιασμό της εξωτερικής πολιτικής και τον αυτοπροσδιορισμό του κράτους.

Σύμφωνα με τις ιστοριοσοφικές θεωρίες και έννοιες των Nikolai Danilevsky, Oswald Spengler, Pitirim Sorokin, Lev Gumilyov, Samuil Aizenshtadt, Arnold Toynbee, Hungtingon, Alexander Akhiezer, Boris Erasov, Yuri Yakovetz και ορισμένων άλλων ερευνητών, «πολιτισμός-» γενικά νοείται ένα κοινωνικό σύστημα κλειστής κοινότητας που χαρακτηρίζεται από μια μοναδική δομή (δηλαδή συγκεκριμένα στοιχεία και συνδέσεις μεταξύ τους) και τους χαρακτηριστικούς κύκλους της ιστορικής τους εξέλιξης.

Στο πλαίσιο μιας τέτοιας κατανόησης του «πολιτισμού», είναι η ουσιαστική του βάση -προφανώς, μοναδική στη φύση- που επιτρέπει σε κάποιον να διακρίνει ελεύθερα μια κοινότητα από οποιαδήποτε άλλη στα κατάλληλα στάδια της ανάπτυξης του πολιτισμού. Μια τέτοια θεώρηση της πολιτισμικής προσέγγισης προκαθορίζει τις ακόλουθες προϋποθέσεις, οι οποίες είναι σημαντικές κατά την προέκτασή της στην πρακτική της οικοδόμησης του κράτους στη Ρωσία.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Πρώτον, οποιοσδήποτε πολιτισμός μπορεί να θεωρηθεί ένα αύταρκες σύστημα όταν μπορεί να αναγνωριστεί ως τέτοιος ανεξάρτητα από άλλες συνυπάρχουσες κοινότητες. Ακόμη και αν ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι διαφορετικοί πολιτισμοί μπορούν να είναι παρόμοιοι και να αναπαράγουν μεμονωμένες συνδέσεις ή/και στοιχεία των συστημάτων του άλλου, συνολικά, τα δομικά χαρακτηριστικά ενός πολιτισμού είναι μοναδικά και μη αναπαραγώγιμα στο πλαίσιο ενός άλλου, και οι προσπάθειες για τέτοια αναπαραγωγή συχνά δεν μπορούν να οδηγήσουν στο αναμενόμενο αποτέλεσμα.

Με μια σειρά επιφυλάξεων, αυτό μπορεί να φανεί από τις αναποτελεσματικές προσπάθειες της Ρωσίας (η οποία είναι ο πυρήνας του σλαβοορθόδοξου πολιτισμού, σύμφωνα με μια σειρά τυπολογιών πολιτισμικών συστημάτων) την περίοδο μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ να εισαγει πολυάριθμα στοιχεία του δυτικού προτεσταντικού-καθολικού πολιτισμικού μοντέλου κοινωνικής και κρατικής ανάπτυξης στο αναπτυξιακό μοντέλο της Ρωσίας.

Έχοντας αυτό υπόψη, η επιτυχία της εφαρμογής της πολιτισμικής προσέγγισης στη Ρωσία θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το περιεχόμενο του συστήματός μας και την ικανότητα να φιλτράρουμε αναποτελεσματικά δανεικά στοιχεία (είτε είναι η ένταξη σε ορισμένους διεθνείς θεσμούς, η «εισαγωγή» της Δύσης πολιτισμός και τρόπος ζωής ή υπερβολική οικονομική εξάρτηση από ξένα νομίσματα). Με βάση ρεαλιστικά διατυπωμένα συμφέροντα και κατάλληλη αναθεώρηση, ορισμένα από αυτά τα εξωγήινα στοιχεία υπόκεινται είτε σε εκρίζωση είτε σε σημαντική προσαρμογή, ενώ το άλλο μέρος, που έχει αποδείξει την αποτελεσματικότητά του, μπορεί να ενσωματωθεί και να αναπτυχθεί περαιτέρω.

Αυτό το έργο γίνεται ακόμη πιο επείγον αν δούμε το ρωσικό ιστορικό «παζλ» στη δυναμική. Τον περασμένο αιώνα: 1) η Ρωσική Αυτοκρατορία έπαψε να υπάρχει (μέχρι την κατάρρευσή της, ήταν στενά συνδεδεμένη με τη δυτική κοινότητα). 2) το εγχείρημα της ΕΣΣΔ έληξε τραγικά (αρχικά βασισμένο στη θεωρία του σοσιαλισμού, που ήταν δυτικής προέλευσης, αν και αντι-αστική και αντεπαναστατική στην ουσία). 3) Η σύγχρονη Ρωσία στράφηκε στην πολιτιστική και πολιτισμική ιδέα του ρωσικού κόσμου (μετά από τριάντα χρόνια αυτοπροσδιορισμού ότι βασίζεται στη δυτικού τύπου ανάπτυξη της δημοκρατίας και του φιλελευθερισμού).

Δεύτερον, τα χαρακτηριστικά του πολιτισμικού συστήματος καθορίζονται από τον πολιτικό-γεωγραφικό παράγοντα, δηλαδή την ποσότητα και την ποιότητα των πολιτισμών που το περιβάλλουν. Για παράδειγμα, αν κοιτάξετε εκ των υστέρων και λάβετε ως βάση τα χερσαία σύνορα, τότε ο δυτικός πολιτισμός (συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών) συνορεύει κυρίως με ορθόδοξους και λατινοαμερικανικούς πολιτιστικούς-ιστορικούς τύπους. Ταυτόχρονα, για παράδειγμα, ο σλαβοορθόδοξος πολιτισμός (ο Ρωσικός Κόσμος) βρίσκεται σε άμεση επαφή με το δυτικό, το ισλαμικό, το βουδιστικό και το κινεζικό πολιτισμικό σύστημα.

Τέτοιες πολιτικές και γεωγραφικές ιδιαιτερότητες έχουν αντικειμενοποιήσει σε μεγάλο βαθμό, για παράδειγμα, τη σημασία του «Ανατολικού ζητήματος» για τη Δύση, και για τη Ρωσία λειτούργησε ως διαμεσολαβητής στην ιεράρχηση του αμφίδρομου παραδείγματος «Δύση-Ανατολή» στην εξωτερική πολιτική (με την ευρεία έννοια αυτών των όρων, συμπεριλαμβανομένης, για παράδειγμα, της έννοιας της Ανατολής ως Μέσης Ανατολής, Κεντρικής Ασίας και Άπω Ανατολής). Μπορούμε να υποθέσουμε ότι είναι ακριβώς η υπο-αντανάκλαση του υπό όρους «ανατολικού στοιχείου», στο ρωσικό «ιστορικό παζλ» που το εμποδίζει σε ορισμένα στάδια ανάπτυξης να δει ολόκληρη την εικόνα του πολιτισμού του ρωσικού κόσμου.

Τρίτον, η ιστορική ανάλυση και οι βασικές πολιτισμικές θεωρίες μαρτυρούν τον κυκλικό χαρακτήρα της ανάπτυξης πολιτιστικών-ιστορικών συστημάτων (εσωτερική όψη). Ταυτόχρονα, αν λάβουμε υπόψη τη φύση της αλληλεπίδρασης των πολιτισμικών συστημάτων στην ιστορική δυναμική μεταξύ τους (εξωτερική όψη), τότε θα πρέπει επίσης να μιλήσουμε για την παρουσία υπερκύκλων παγκόσμιας ανάπτυξης.

Έτσι, ο υπό όρους υπερκύκλος της «Ανατολικής παλίρροιας» στον ευρασιατικό χώρο (η δραστηριότητα του Αραβικού Χαλιφάτου, η Αυτοκρατορία των Τσινγκισιδών) αντικαταστάθηκε από τη «Δυτική παλίρροια» (από την Αναγέννηση μέχρι σήμερα). Τώρα, προφανώς, έχει ξεκινήσει ένας νέος υπερκύκλος της «ανατολικής παλίρροιας» (με τη σταδιακή αποδυνάμωση του δυτικού πολιτισμικού συστήματος).

Ο σλαβο-ορθόδοξος πολιτισμός βρέθηκε στο επίκεντρο των επιπτώσεων αυτών των «πολιτιστικών κυμάτων». Μαζί με την πολιτική και γεωγραφική θέση της Ρωσίας και την διευρυνόμενη επιρροή της Κίνας και της Ινδίας (που είναι οι κινητήριες δυνάμεις της αυξανόμενης δύναμης του «ανατολικού κύματος»), αυτό υποδηλώνει ότι αναπόφευκτα θα βρεθούμε στο κέντρο μιας άλλης ιστορικής δίνης. Στην πραγματικότητα, προφανώς, η Ρωσία βρίσκεται ήδη στην ενεργό φάση της από τον Μάρτιο του 2014 και όλα τα επόμενα γεγονότα που σχετίζονται με αυτό με γεωπολιτική έννοια συγκαταλέγονται στις τοπικές εκδηλώσεις της αντικίνησης του «ανατολικού κύματος» προς τη δυτική κατεύθυνση.

Τέταρτον, κάθε πολιτισμός, όταν αλληλεπιδρά με το εξωτερικό περιβάλλον (άλλα συστήματα), έχει ένα σύνολο από τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία για μια τέτοια αλληλεπίδραση. Το σύνολο και το περιεχόμενο των εργαλείων εξαρτάται από το πλαίσιο της ιστορικής εξέλιξης, τα χαρακτηριστικά του πολιτισμικού συστήματος (αξίες και παραδόσεις, ιδεολογική αφήγηση, πολιτισμικές ιδιαιτερότητες, πνευματικό δυναμικό κ.λπ.), καθώς και από τη φύση και τη δυναμική των σχέσεων με γειτονικούς πολιτισμούς κοινότητες.

Αν μιλάμε για έναν υπό όρους σλαβο-ορθόδοξο πολιτισμό, τότε η Ρωσία χρησιμοποιεί ιστορικά ένα συγκεκριμένο σύνολο εργαλείων που είναι πιο αποτελεσματικά για αυτήν: στρατιωτικοπολιτικά μέσα (διπλωματία, στρατός και ναυτικό), πολιτιστικά και ιδεολογικά εργαλεία (συμπεριλαμβανομένης της τέχνης, της φιλοσοφίας και της θρησκείας) και οικονομικά εργαλεία (κυρίως η βάση των πόρων). Ταυτόχρονα, το θεμέλιο είναι το ισχυρό ανθρώπινο κεφάλαιο και το πνευματικό δυναμικό του Ρωσικού Κόσμου (με την ευρεία εθνική έννοια του όρου).

Πέμπτον, ανάλογα με τον κύκλο ζωής ενός πολιτισμικού συστήματος, την ανάπτυξή του, τον ιδεολογικό του στόχο και την ευαισθησία σε εξωτερικές επιρροές, όλοι οι πολιτισμοί μπορούν να αλληλεπιδράσουν μεταξύ τους με τις ακόλουθες κύριες μορφές: ανταγωνισμός (διαφορετικού βαθμού και φύσης), ουδετερότητα υπό όρους , ή έντονη συνεργασία. Η ένταση της αλληλεπίδρασης των πολιτισμών διεγείρει ταυτόχρονα την αναπόφευκτη διάχυση και αμοιβαία επιρροή των κοινοτήτων. Με αυτό κατά νου, και ανάλογα με την εποχή (για παράδειγμα, ο Μεσαίωνας ή ο παγκόσμιος σύγχρονος κόσμος), η εικόνα της αυθεντικότητας των πολιτισμών μπορεί να αλλάξει, αλλά οι κομβικοί κυρίαρχοι, αποδεδειγμένα στο πέρασμα των αιώνων, διατηρούν την ομοιόσταση των αντίστοιχων συστήματα. Επομένως, σε μια χρονική στιγμή, ακόμη και στις συνθήκες κυριαρχίας του ενός ή του άλλου πολιτισμικού μοντέλου, αυτή η κατάσταση πραγμάτων δεν οδηγεί στο περιβόητο «τέλος της ιστορίας»

Ο προσδιορισμός της φύσης, της δυναμικής και των προοπτικών της αλληλεπίδρασης των πολιτισμικών συστημάτων μεταξύ τους θα πρέπει να βασίζεται σε μια ιστορική ανάλυση των ιδιαιτεροτήτων των σχέσεων μεταξύ των κοινοτήτων. Μια αναδρομική αξιολόγηση των μακροπρόθεσμων κύκλων αλληλεπίδρασης καθιστά δυνατό τον εντοπισμό των θεμελιωδών προτύπων και τη διαμόρφωση μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής σχέσεων. Μια ανάλυση της σύγχρονης ιστορίας καθιστά δυνατή την προσαρμογή της μακροπρόθεσμης στρατηγικής των σχέσεων, λαμβάνοντας υπόψη τα συγκυριακά χαρακτηριστικά της δραστηριότητας των πολιτισμών στο εξωτερικό περιβάλλον.

Έτσι, στην περαιτέρω διαμόρφωση από τη Ρωσία της εξωτερικής και εσωτερικής της πολιτικής στο πλαίσιο της αυξανόμενης πολυπολικότητας του κόσμου, είναι σκόπιμο να ληφθεί υπόψη ο αριθμός άλλων χαρακτηριστικών των λειτουργικών πολιτισμικών συστημάτων και η ίδια η πολιτισμική προσέγγιση η οποία αναπτύχθηκε ενεργά και εφαρμόστηκε ως ένα από τα πολλά υποσχόμενα ολοκληρωμένα εργαλεία στην πρακτική της οικοδόμησης του κράτους.