Ο ευρωπαϊκός νόμος για το περιεχόμενο του διαδικτύου έχει δόντια – Τώρα θα πρέπει να δαγκώσει

Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης

Με τον νόμο GDPR, η Ευρωπαϊκή Ένωση ξανάγραψε τους κανόνες του διαδικτυακού απορρήτου. Τώρα, στρέφει την προσοχή της στο να κάνει το διαδίκτυο ασφαλέστερο. Μετά τον καθορισμό εκτεταμένων σημείων αναφοράς για τα πρότυπα απορρήτου, η ΕΕ είναι έτοιμη να θεσπίσει κανόνες που θα μπορούσαν να αναδιαμορφώσουν το διαδίκτυο, αναγκάζοντας εταιρείες μεγάλης τεχνολογίας όπως το Facebook, το YouTube και το Instagram να περιορίσουν τη διάδοση τοξικού περιεχομένου στις πλατφόρμες τους και να αυξήσουν τη διαφάνεια των λειτουργιών τους.

Από την Παρασκευή (25/8) και μετά, 19 από τις μεγαλύτερες εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης στον κόσμο, πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου και μηχανές αναζήτησης, θα υποχρεωθούν να συμμορφωθούν με τον Νόμο DSA – διαφορετικά θα αντιμετωπίσουν σαρωτικά πρόστιμα έως και 6% των παγκόσμιων ετήσιων εσόδων τους.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Όσο δρακόντειο κι αν είναι το νέο εγχειρίδιο κανόνων, θα είναι τόσο ισχυρό όσο και η επιβολή του στις μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας – η οποία βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό στα χέρια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σε απέναντι γωνίες στέκονται οι ίδιοι οι τεχνολογικοί γίγαντες και το βάρος των προσδοκιών – και της ανυπομονησίας – σε όλη την Ευρώπη.

«Στην Ευρώπη περνά ουσιαστικά η πρώτη δικαιοδοσία στον κόσμο όπου οι διαδικτυακές πλατφόρμες δεν επωφελούνται πλέον από ένα δωρεάν πάσο θέτοντας τους δικούς τους κανόνες», δήλωσε ο Επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς Thierry Breton, ο οποίος είναι επικεφαλής της διεύθυνσης της Επιτροπής που θα επιβάλει τον DSA.

«Η τεχνολογία έχει δοκιμάσει τα νεύρα της κοινωνία μας. Ήταν καιρός να αλλάξουμε τα πράγματα και να διασφαλίσουμε ότι καμία διαδικτυακή πλατφόρμα δεν θα συμπεριφέρεται αλόγιστα, πρόσθεσε.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Αναμόρφωση της διαδικτυακής εμπειρίας των χρηστών

Ορισμένες από τις απαιτήσεις του νόμου που θα αντιμετωπίσουν οι εταιρείες περιλαμβάνουν την ταχεία κατάργηση παράνομου περιεχομένου, την διακοπή της χρήσης ευαίσθητων δεδομένων ατόμων – όπως οι πληροφορίες για την υγεία και τον σεξουαλικό προσανατολισμό τους – με σκοπό την τροφοδότηση τους με εξατομικευμένες διαφημίσεις και η αποκάλυψη – μέχρι τώρα – μυστικών πληροφοριών για τον τρόπο λειτουργίας τους. Οι εταιρείες θα πρέπει να ενημερώνουν τους χρήστες εάν σκοπεύουν να καταργήσουν το περιεχόμενό τους, να περιορίσουν την ορατότητά του ή να διακόψουν τη δημιουργία εσόδων του –  και να εξηγούν  γιατί.

Μέσα κοινωνικής δικτύωσης  όπως το Instagram και το Facebook έχουν ήδη ανακοινώσει ότι οι Ευρωπαίοι χρήστες θα μπορούν να προσαρμόζουν τις ροές τους για να βλέπουν τις αναρτήσεις που μοιράζονται με λογαριασμούς που ακολουθούν ή με χρονολογική σειρά. Το TikTok είπε ότι οι χρήστες του θα μπορούν να επιλέξουν αν επιθυμούν να δέχονται βίντεο με βάση την τοποθεσία τους ή με βάση την παγκόσμια δημοτικότητά τους, αντί να βασίζονται στον αλγόριθμο της ίδιας της εταιρείας. Άλλες εταιρείες όπως το Snapchat ανακοίνωσαν με ποιο τρόπο θα καθιστούσαν αδύνατο για τους διαφημιστές να χρησιμοποιούν  δεδομένα των εφήβων προκειμένου να τους τροφοδοτούν με εξατομικευμένες διαφημίσεις.

Οι εταιρείες θα πρέπει επίσης να εντοπίσουν και να εφαρμόσουν συγκεκριμένα μέτρα για την αντιμετώπιση σημαντικών μακροπρόθεσμων κινδύνων που ενέχουν οι πλατφόρμες τους για την κοινωνία, όπως η παραπληροφόρηση και οι αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, υπό τον έλεγχο της Επιτροπής, ελεγκτών και ειδικών ερευνητών.

«Η προσδοκία μου είναι ότι ως αποτέλεσμα της εφαρμογής του DSA, θα δούμε μια αλλαγή στις επιχειρηματικές δομές των πλατφορμών», δήλωσε η Renate Nikolay,  αναπληρώτρια διευθύντρια της υπηρεσίας που εποπτεύει την εφαρμογή του νόμου, σε μια δημόσια συζήτηση  με ακτιβιστές, εκπροσώπους καταναλωτών, δικηγόρους, στελέχη τεχνολογίας και πανεπιστημιακούς, τα τέλη Ιουνίου.

Η Επιτροπή το παίζει αστυνομικός

Είναι ένα πράγμα να υπάρχει ένα φιλόδοξο εγχειρίδιο κανόνων και άλλο να επιβληθεί με επιτυχία. Ο νόμος περί εποπτείας περιεχομένου έχει σοβαρές πιθανότητες να πετύχει. Προβλέπει αυστηρότερα πρόστιμα από το αντίστοιχο εγχειρίδιο GDPR – 6% των ετήσιων εσόδων των εταιρειών, έναντι 4%.

Με επικεφαλής την ομάδα που συνέταξε τον νόμο – και τον γνωρίζει μέσα και έξω – η Επιτροπή θα έχει ευρείες εξουσίες επιβολής, παρόμοιες με τις αντιμονοπωλιακές ανακριτικές αρχές, για να επιβλέπει και να διασφαλίζει τη συμμόρφωση των μεγαλύτερων εταιρειών τεχνολογίας. Θα λάβει επίσης πρόσθετη ετήσια χρηματοδότηση – περίπου 45 εκατομμύρια ευρώ για το 2024 – που θα εξασφαλιστεί μέσω ετήσιας εισφοράς από τις ίδιες τις εταιρείες Big Tech.

Οι ομάδες στις Βρυξέλλες θα υποστηρίζονται από δεκάδες επιστήμονες τεχνητής νοημοσύνης και υπολογιστών στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Αλγοριθμικής Διαφάνειας (ECAT) της Επιτροπής. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί επίσης με τις εθνικές ψηφιακές ρυθμιστικές αρχές της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ιρλανδίας, όπου έχουν την έδρα τους οι περισσότερες από τις επηρεαζόμενες εταιρείες στην ΕΕ.

«Οι υπηρεσίες μου και εγώ θα επιβάλουμε πλήρως τον DSA και θα χρησιμοποιήσουμε στο απόλυτο τις νέες μας εξουσίες για να ερευνήσουμε και να επιβάλουμε κυρώσεις σε πλατφόρμες όπου αυτό δικαιολογείται», είπε ο Breton σε σχόλια που μοιράστηκε με δημοσιογράφους.

«Οι προτεραιότητες  περιλαμβάνουν τον έλεγχο για το εάν οι καθορισμένες εταιρείες κάνουν αρκετά για να προστατεύσουν τα παιδιά στο διαδίκτυο και να καταπολεμήσουν τις εκστρατείες παραπληροφόρησης, ειδικά ενόψει των κρίσιμων εθνικών εκλογών στη Σλοβακία και την Πολωνία του επόμενου έτους, καθώς και αυτές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Ιούνιο του 2024», συμπλήρωσε.

Μετά από χρόνια που αμαυρώθηκαν από τεχνολογικά σκάνδαλα και επικρίσεις ότι οι μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου δεν έχουν την κατάλληλη λογοδοσία, η Επιτροπή θα αντιμετωπίσει ευρέως διαδεδομένα αιτήματα να δείξει ότι η νομοθεσία της ΕΕ έχει πράγματι δόντια. «Υπάρχει μεγάλη πίεση στην Επιτροπή και το έχει αναγνωρίσει δημοσίως, πως  πρέπει να δείξει αποτελέσματα και μάλιστα έγκαιρα και γρήγορα», δήλωσε ο Julian Jaursch, ειδικός στην ψηφιακή πολιτική στη δεξαμενή σκέψης Stiftung Neue Verantwortung με έδρα το Βερολίνο.

Όμως, η λίστα με τα πιθανά εμπόδια δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Πρώτον, οι παρατηρητές φοβούνται ότι οι ομάδες επιβολής της νομοθεσίας της Επιτροπής θα μπορούσαν να μην έχουν την ικανότητα, το προσωπικό και τα μετρητά για να αντιμετωπίσουν τις μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας. Η Επιτροπή σχεδιάζει να έχει 123 άτομα πλήρους απασχόλησης για την επιβολή του DSA το 2024 και εκτιμά ότι θα χρειαστούν περίπου 30 επιπλέον άτομα. 30 ακόμη άτομα απαιτούνται επίσης για τη λειτουργία του Αλγοριθμικού Κέντρου. Συγκριτικά, το Ηνωμένο Βασίλειο υπολογίζει ότι θα χρειαστεί 350 άτομα που θα ελέγχουν την εφαρμογή του δικού του νόμου (Νόμος Διαδικτυακής Ασφάλειας), από 30-40 εταιρείες τεχνολογίας.

Ήδη, η Amazon και η ευρωπαϊκή εταιρεία μόδας Zalando έχουν αμφισβητήσει την Επιτροπή στο δικαστήριο, υποστηρίζοντας ότι δεν είναι πολύ μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες – και επομένως δεν θα πρέπει να εφαρμόσουν τις επιπλέον υποχρεώσεις που προβλέπει ο νέος νόμος. Το Facebook και το Twitter έχουν πολεμήσει στο παρελθόν ακτιβιστές και έχουν προσφύγει στα δικαστήρια προκειμένου να αποφύγουν να ανοιχτούν σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας τους.

«Δεν πρέπει να κοροϊδεύουμε τον εαυτό μας. Οι εταιρείες θα έρθουν με τις στρατιές των δικηγόρων τους για να βρουν όλα τα μικρά παραθυράκια του νόμου και να συντρίψουν υποθέσεις – όπως ακριβώς κάνουν σε υποθέσεις ανταγωνισμού ή προστασίας δεδομένων», δήλωσε η Suzanne Vergnolle, καθηγήτρια τεχνολογικού δικαίου στο Conservatoire National des Arts et métiers του Ινστιτούτου Cnam.

Ακόμη υπό κατασκευή

Ορισμένα κομμάτια του παζλ επιβολής του DSA δεν έχουν ακόμη συμπληρωθεί, γεγονός που θα μπορούσε αναμφισβήτητα να καταστήσει σκληρότερη τη δουλειά της Επιτροπής τους πρώτους μήνες. Οι χώρες της ΕΕ έχουν περιθώριο μέχρι τον Φεβρουάριο του 2024, προκειμένου να ορίσουν τους εθνικούς τους ελεγκτικούς μηχανισμούς, οι οποίοι θα είναι υπεύθυνοι για μέρη του νόμου, όπως ο καθορισμός ερευνητών που θα μπορούν να έχουν πρόσβαση στα δεδομένα των πλατφορμών. Το δίκτυο των εθνικών ρυθμιστικών αρχών – το Συμβούλιο Συντονιστών Ψηφιακών Υπηρεσιών – θα εγκρίνει επίσης πιο λεπτομερή πρότυπα για τις πλατφόρμες όταν πρόκειται για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης, στο πλαίσιο του DSA. «Βρίσκονται κάπως σε κενό», είπε ο Martin Husovec, καθηγητής Νομικής στο London School of Economics and Political Science. «Αδυνατούν να έχουν πλήρη λειτουργία του DSA εξαιτίας αυτών των ιδρυμάτων που λείπουν».

Ενώ το DSA εξουσιοδοτεί τους χρήστες να αμφισβητουν πιθανές αναστολές ή την κατάργηση του περιεχομένου τους, η πλήρης διαδικασία δεν έχει ακόμη διαμορφωθεί. Η Google έχει προειδοποιήσει ότι οι φορείς εξωδικαστικού συμβιβασμού της ΕΕ δεν έχουν ακόμη οριστικοποιηθεί.

Ορισμένοι από τους πιο λεπτομερείς κανόνες και οι διαδικασίες που καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο οι μεγάλες εταιρείες πρέπει να αξιολογούν και να περιορίζουν τους σημαντικούς κοινωνικούς κινδύνους, δεν έχουν ακόμη αποφασιστεί. Και η Επιτροπή εξακολουθεί να καταγράφει λεπτομέρειες σχετικά με τον έλεγχο των εκθέσεων αξιολόγησης και προσαρμογής  των εταιρειών. «Ο έλεγχος θα είναι πραγματικά βασικός και αυτή τη στιγμή, φαίνεται ότι μόνο οι Τέσσερις Μεγάλοι μπορούν να το κάνουν», δήλωσε η Sally Broughton Micova,  συνδιευθυντρια στο think tank CERRE και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της East Anglia, αναφερόμενη στην τετραδα των ελεγκτικών μεγαθηρίων – PwC, Deloitte, Ernst & Young και KPMG.

Αξιωματούχοι της Επιτροπής δήλωσαν σε ενημερώσεις δημοσιογράφων τους τελευταίους μήνες ότι οι αρχικές υποθέσεις στο πλαίσιο του DSA πιθανότατα θα επικεντρωθούν σε εύκολες υποθέσεις, όπως οι ρητές νομικές υποχρεώσεις που απαιτούν από τις πλατφόρμες να δημοσιεύουν συγκεκριμένες πληροφορίες εντός προθεσμίας. Η αντιμετώπιση σημαντικών κινδύνων για την κοινωνία – όπως η παραπληροφόρηση ή οι αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία – θα χρειαστούν περισσότερο χρόνο, παραδέχθηκαν. «Πολλή από τη δουλειά μας θα είναι να αποφασίζουμε: Είναι αρκετό αυτό; Θα σταθεί στο δικαστήριο;» είπε αξιωματούχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε μια ενημέρωση. «Υπάρχουν τομείς όπως οι κίνδυνοι για παραπληροφόρηση, τον πολιτικό λόγο ή την ψυχική υγεία των παιδιών, όπου οι αποδεικτικοί ουδοί δεν είναι άμεσα προφανείς», δήλωσαν.

Παρατηρητές από ακτιβιστές έως εμπειρογνώμονες είπαν ότι η DSA έχει ισχυρές δυνατότητες να κάνει το Διαδίκτυο ασφαλέστερο για τους χρήστες, αλλά ότι θα ήταν σημαντικό για την Επιτροπή να προχωρήσει προσεκτικά. «Ο κίνδυνος θα ήταν να επιβληθεί μια ποινή πολύ γρήγορα η οποία δεν θα επικυρωνόταν από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, επειδή δεν σέβεται τους διαδικαστικούς κανόνες και θα ήταν χειρότερο από το να αφιερωθεί κάποιος χρόνος γιατί θα εγείρει ζητήματα νομιμότητας», δήλωσε η Vergnolle.

Πέρα από την αντιμετώπιση της Big Tech και την οικοδόμηση των κανόνων, οι Βρυξέλλες βρίσκονται ήδη σε διαπραγμάτευση με κάποιες απείθαρχες πρωτεύουσες. Το Παρίσι επιδιώκει να ενισχύσει την δική του εκδοχή για την ευρωπαϊκή νομοθεσία – παρόλο που  υποτίθεται ότι δεν θα προχωρήσει μόνο του. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να διαταράξει την επιβολή του DSA. Ερωτηθείς για το σχέδιο του γαλλικού νόμου, ο Breton προειδοποίησε ότι η Επιτροπή δεν θα δίσταζε να κυνηγήσει χώρες που προσθέτουν επιπλέον υποχρεώσεις.

«Θα απαιτήσει χρόνο, εμπειρία και ίσως κάποιες αποτυχίες και λάθη προτού να διορθωθούν», δήλωσε η Eliška Pírková, επικεφαλής της Access Now, για την παγκόσμια ελευθερία έκφρασης. «Αυτό, φυσικά, θα είναι μια σοβαρή πρόκληση για την λειτουργία της Επιτροπής ως ρυθμιστικής αρχής».

Πηγή: POLITICO