Θα επηρεάσει η συρρίκνωση του πληθυσμού της Κίνας την κυριαρχία της στον τομέα της καινοτομίας;

Στο τελευταίο του βιβλίο, ο ιδρυτής και συγγραφέας του Trip.com James Liang κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και ζητά νέες κυβερνητικές πολιτικές για την ενθάρρυνση δημιουργίας μεγαλύτερων οικογενειών.

Η Κίνα σήμερα είναι ένας τεχνολογικός γίγαντας, σε μεγάλο βαθμό επειδή είναι γιγαντιαία. Η χώρα φιλοξενεί τον μεγαλύτερο πληθυσμό στον κόσμο ικανών νέων εργαζομένων στον τομέα της τεχνολογίας – όλοι δυνητικοί καινοτόμοι. Όμως ο πληθυσμός της Κίνας, που συρρικνώνεται και γερνά, προβλέπεται να μειωθεί στο μισό μέχρι το έτος 2100, ενώ ο μέσος όρος ηλικίας του πληθυσμού της θα αυξηθεί κατά 18 χρόνια, από τα 39 στα 57. Σχεδόν κάθε βιομηχανική χώρα γερνά και συρρικνώνεται, αλλά η «δημογραφική παρακμή» της Κίνας συμβαίνει γρηγορότερα.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Σε αναφορές του από την πρώτη γραμμή, ένας από τους κορυφαίους επιχειρηματίες τεχνολογίας της Κίνας προειδοποιεί ότι η κυριαρχία της Κίνας στην καινοτομία μπορεί να πλησιάζει στο τέλος της. Ο James Liang, διδάκτωρ οικονομικών στο Stanford και ιδρυτής, πρόεδρος και πρώην διευθύνων σύμβουλος της Trip.com, μιας από τις μεγαλύτερες διαδικτυακές ταξιδιωτικές υπηρεσίες στον κόσμο (400 εκατομμύρια χρήστες), ήταν ένα προειδοποιητικό καναρίνι στο τοξικό δημογραφικό ορυχείο.

Ο Liang έχει γράψει τέσσερα βιβλία – τρεις πολεμικές που βασίζονται σε δεδομένα και ένα προειδοποιητικό μυθιστόρημα – υποστηρίζοντας ότι η διατήρηση της πρωτοπορίας της Κίνας στην καινοτομία εξαρτάται από μεγαλύτερες οικογένειες, οι οποίες για δεκαετίες περιορίζονταν από την επίσημη κυβερνητική πολιτική. Έχει εμφανιστεί σε εθνικές εκπομπές συζήτησης της Κίνας και μάλιστα ερμήνευσε μια κωμική φιγούρα σε μια τηλεοπτική σειρά βαριετέ για να υποστηρίξει την υπόθεσή του.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Τα τελευταία 40 χρόνια, καθώς οι κινεζικές εταιρείες ανέβασαν ραγδαία την αξία τους, η ευημερία εξασφάλισε ολοένα και περισσότερες κινεζικές υποδομές, εκπαίδευση, έρευνα και ανάπτυξη (R&D), σε μια κλίμακα που μικρότερες χώρες δεν μπορούσαν ποτέ να φανταστουν. Σήμερα, η χώρα έχει περίπου 4,7 εκατομμύρια αποφοίτους πανεπιστημίου στους τομείς Επιστήμης, Τεχνολογίας, Μηχανικής και Μαθηματικών( STEM) ετησίως, δέκα φορές περισσότερους από αυτούς των ΗΠΑ. Σε αυτό πρέπει να προστεθούν οι περίπου 500.000 Κινέζοι φοιτητές που κάθε χρόνο τελειώνουν σπουδές στο εξωτερικό. Αυτό σημαίνει ότι πληθος εγκεφάλων γίνονται ακόμη πιο «εγκεφαλικοί» και αυτή είναι η φόρμουλα που τροφοδότησε το οικοσύστημα καινοτομίας της Κίνας.

Η κινεζική καινοτομία ήταν και είναι απαραίτητη στους Αμερικανούς ηγέτες της τεχνολογίας. Στην επίσκεψή του τον Μάρτιο στην Κίνα, ο Διευθύνων Σύμβουλος της Apple Tim Cook, εξήρε τη «συμβιωτική σχέση» της εταιρείας με την τεχνολογική υποδομή της Κίνας. Τα κινεζικά εξαρτήματα υψηλής τεχνολογίας αποτελούν τώρα περίπου το ένα τέταρτο αυτών που συνθέτουν ένα iPhone. Στη χώρα του, ο Cook λέει ευθαρσώς στους ηγέτες των Ηνωμένων Πολιτειών ότι η Apple δεν μπορεί να ανταποκριθεί στην ποιότητα της εφοδιαστικής αλυσίδας των 5 εκατομμυρίων ατόμων, πουθενά αλλού (η δέσμευση της Apple προς την Κίνα γίνεται λιγότερο αμφίδρομη. Στις αρχές Σεπτεμβρίου, η κινεζική κυβέρνηση απαγόρευσε τη χρήση iPhone από τις δημόσιες υπηρεσίες).

Η Κίνα, φυσικά, έχει πολλούς δικούς της εγχώριους τιτάνες τεχνολογίας. Η TenCent, η μητρική TikTok, η Didi, η Huawei και περίπου 300 άλλοι μονόκεροι έχουν αναπτυχθεί από αυτό που το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ αποκαλεί «έναν από τους παγκόσμιους κόμβους καινοτομίας με βλέμμα στο μέλλον». Η Κίνα σήμερα είναι ηγέτης της τεχνολογίας (ή σχεδόν ηγέτης) σε πολλές βασικές αναδυόμενες τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένων των τρένων υψηλής ταχύτητας, της μεταφορας ενέργειας, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της ευρυζωνικότητας επόμενης γενιάς, των δορυφόρων, των πυραύλων και των προσγειώσεων στο φεγγάρι. Οι επίσημοι οικονομικοί οδικοί χάρτες της Κίνας στοχεύουν στην κατάκτηση της παγκόσμιας πρωτοπορίας της χώρας στους τομείς της βιοτεχνολογίας, των φαρμάκων, της γεωργίας καθώς και στην τεχνητή νοημοσύνη. Ένα αυστραλιανό think tank διαπίστωσε ότι η Κίνα είναι επισης παγκόσμιος ηγέτης σε 19 από τις 23 βασικές στρατιωτικές τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένης της «υπερηχητικής τεχνολογίας, του ηλεκτρονικού πολέμου και των βασικών υποθαλάσσιων δυνατοτήτων».

Για όσους ανταγωνίζονται τη μηχανή καινοτομίας της Κίνας, η δημιουργική της όψη είναι τρομακτική και η Ουάσιγκτον ανησυχεί. Στις αρχές Αυγούστου, η κυβέρνηση Biden απαγόρευσε στις αμερικανικές εταιρείες να επενδύουν στην κινεζική υψηλή τεχνολογία. Ο φόβος για την ικανότητα της Κίνας για τεχνολογική καινοτομία πυροδοτεί εμπορικούς πολέμους και τώρα θέτει υπό αμφισβήτηση 40 χρόνια αμερικανικής οικονομικής δέσμευσης με τη χώρα.

Την τελευταία δεκαετία, ο James Liang εξέφρασε απόψεις για τις γηράσκουσες κοινωνίες. Τον περασμένο μήνα, δημοσίευσε τον τελευταίο του τόμο, Population Strategy: How Population Affects Economy and Innovation. Το κεντρικό επιχείρημα του βιβλίου είναι γενναίο – και θλιβερό. Οι προειδοποιήσεις του είναι πιο τρομακτικές από ποτέ. «Η έρευνα δείχνει ότι ο πιο κρίσιμος αντίκτυπος του πληθυσμού στην οικονομία είναι ο αντίκτυπός του στην καινοτομία. Η συρρίκνωση και η γήρανση του πληθυσμού είναι ο μεγαλύτερος κρυφός κίνδυνος για τη μελλοντική οικονομική ανάπτυξη της Κίνας», γράφει. Χωρίς κάποιες μεγάλες αλλαγές, φοβάται, ότι η Κίνα βρίσκεται σε έναν δρόμο που οδηγεί σε οικονομικη και πολιτική συντριβή λίγο μετά τα μέσα του αιώνα. Συγκριτικά, προβλέπει ότι θα ευδοκιμήσουν και θα επικρατήσουν οι πιο «ζωντανές» οικονομίες των ΗΠΑ και της Ινδίας.

Mεταξύ των χωρών υψηλού εισοδήματος της σύγχρονης παγκόσμιας οικονομίας, υποστηρίζει ο Liang, οι καινοτόμες βιομηχανίες είναι ολοένα και οι πιο μεγάλοι ουσιαστικοί συνεισφέροντες στο ΑΕΠ. Ένας παράγοντας που πάνω από όλα, υποστηρίζει ο Liang, δίνει σε μια οικονομία τη δύναμη να κυριαρχεί στον σημερινό «ανταγωνισμό καινοτομίας» και με τη σειρά της να αποκτά πλούτο και δύναμη, είναι η ποιότητα, η ποσότητα και η ταχύτητα με την οποία οι ιδέες ρέουν και διατίθενται στο εμπόριο από κάθε γωνιά. Οι χώρες με μεγαλύτερο πληθυσμό και καλύτερη εκπαίδευση έχουν περισσότερους συμμετέχοντες για να τροφοδοτήσουν το είδος της ισχυρής διασταυρούμενης γονιμοποίησης των ιδεών.

Ο Liang συγκρίνει την ανθρώπινη κοινωνία με τον εγκέφαλο: Όσο περισσότεροι υγιείς νευρώνες (άνθρωποι) πυροδοτούνται και κάνουν συνδέσεις (επικοινωνίες), τόσο πιο ανεπτυγμένος θα είναι ο εγκέφαλος (η κοινωνία). Προορίζεται ο εγκέφαλος καινοτομίας της Κίνας για ατροφία; Αν ισχύει η εξίσωση καινοτομίας και μεγέθους πληθυσμού, ναι. Παρόλα αυτά υπάρχουν κάποιες αμφιβολίες.

Τον Ιούνιο, μεταδόθηκε ένα podcast από τα κινεζικά κρατικά μέσα ενημέρωσης. Σε αυτό υποστηριζόταν ότι όλα τα τρέχοντα οικονομικά δεινά της Κίνας – η υψηλή ανεργία στους νέους ενήλικες, η σκασμένη φούσκα των ακινήτων, το μη βιώσιμο χρέος της – συνδέονταν με τη γήρανση του πληθυσμού. Η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από το εάν οι ανησυχίες αυτές  ήταν δικαιολογημένες. Αυτό που προέκυψε ηταν ότι σημασία για την οικονομία, δεν έχει μόνο το μέγεθος του πληθυσμού της, αλλά και το πώς μια χώρα τρέφει τη δημιουργική της ιδιοφυΐα. Πολλές από τις μικρότερες χώρες του κόσμου κερδίζουν υψηλούς βαθμούς για την καινοτόμο ενέργεια τους. Η μικροσκοπική Ελβετία βρίσκεται στην κορυφή του ετήσιου Παγκόσμιου Δείκτη Καινοτομίας. Η Κίνα έρχεται στην 11η θέση.

Οι περισσότερες από τις δέκα κορυφαίες χώρες είναι συγκριτικά μικρες, σχετικά γηρασμένες και με χαμηλά ποσοστά γονιμότητας. Μια από αυτες είναι οι ΗΠΑ στη δεύτερη θέση, όπου οι ηλικιωμένοι εργαζόμενοι είναι μια παραγωγική, δημιουργική δύναμη. Η μέση ηλικία των Αμερικανών που ξεκινούν εταιρείες τεχνολογίας είναι τα 39. Η μέση ηλικία των ιδρυτών νέων επιχειρήσεων γενικά είναι άνω των 55 ετών. Στην Κίνα, οι εργαζόμενοι συνήθως συνταξιοδοτούνται μέχρι την ηλικία των 60 ετών, συχνά νωρίτερα. Ωστόσο, το ποσοστό των άνω των 60 ετών της χώρας μπορεί να είναι το πιο υγιές στον κόσμο. Στις πιο εύπορες αστικές περιοχές της Κίνας, το προσδόκιμο ζωής είναι άνω των 83 ετών, αντίστοιχο με αυτό των Ιταλών και Ισπανών. Θα μπορούσαν λοιπόν να εργαστούν και να είναι περισσότερο δημιουργικοι.

Όμως, ο Liang δεν συμφωνεί απόλυτα. Βλέπει τεράστια δίκτυα νέων ως την απαραίτητη προϋπόθεση για να παραμείνει η Κίνα στην κορυφή του παγκόσμιου αγώνα καινοτομίας. Προτείνει άλλες παρεμβάσεις που στοχεύουν στην αλλαγή της πληθυσμιακής τάσης της Κίνας και όχι μόνο στον εργασιακό χώρο.

Το πιο σημαντικό βήμα είναι η εξασφάλιση οικονομικής αρωγής σε νέες οικογένειες και κοινωνικών και οικονομικων διχτυών ασφαλείας για τους ηλικιωμένους. Οι νεαροί ενήλικες της Κίνας – συνήθως μοναχοπαίδια – φέρουν συχνά το οικονομικό και διαχρονικό βάρος της φροντίδας των γονιών και των παππούδων τους. Σε συνδυασμό με την ανατροφή των παιδιών τους, αυτές οι ευθύνες είναι ακριβές και αποθαρρυντικές. Η κινεζική κυβέρνηση ξοδεύει μόνο ένα μικρό μέρος του πλούτου της χώρας, λιγότερο από το 2% του ΑΕΠ, σε κοινωνικές υπηρεσίες για να βοηθήσει τις οικογένειες. Ο Liang προτρέπει να φτάσει έως και το 5%.

Η προετοιμασία της χώρας για περισσότερα μωρά, πιστεύει, απαιτεί επίσης κοινωνική καινοτομία. Οι κινεζικές οικογένειες έχουν μια γνωστή προτίμηση στα αγόρια. Τα αγόρια φέρουν το όνομα μιας οικογένειας. Ο Liang προτείνει η χώρα να επιτρέψει στις μητέρες να μεταβιβάζουν τα οικογενειακά τους επώνυμα στις κόρες τους, κάτι που θα δημιουργούσε ένα πρόσθετο κίνητρο για τις μητέρες να μεγαλώσουν κορίτσια και οι γονείς να επιλέξουν να κάνουν μεγαλύτερες οικογένειες (και να αντισταθούν στις παράνομες εκτρώσεις που επιλέγουν το φύλο).

Καμία πρόταση δεν είναι πιθανό να έχει μεγάλη επιρροή προτού ο κινεζικός λαός να είναι σίγουρος ότι η τρέχουσα οικονομική ύφεση έχει περάσει. Αυτό μπορεί να πάρει μερικά χρόνια ή ακόμη και μια γενιά. Εν τω μεταξύ, οι Κινέζοι καινοτόμοι θα συνεχίσουν αναμφίβολα να συνεισφέρουν στο παγκόσμιο καλάθι με λαμπερά νέα προϊόντα, είτε η Κίνα κυριαρχεί είτε όχι στις αγορές είτε στον κόσμο. Ίσως αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι ο προβληματισμός για τη γήρανση της Κίνας παραβλέπει τη μεγαλύτερη νίκη της Κίνας.

Το 1950, ο Κινέζος είχε μέσο προσδόκιμο ζωής γύρω στα 38, λιγότερο από το μισό από αυτό που είναι σήμερα. Έχουν τώρα τον αμέτρητο θησαυρό της πολύ μεγαλύτερης, πιο υγιούς ζωής, κάτι που ακόμη και οι αυτοκράτορες του παρελθόντος εκτιμούσαν πάνω από τα πλούτη.

Πηγή: Fast Company