«Ταραγμένα Βαλκάνια – Από τον Ελευθέριο Βενιζέλο στο σήμερα»

Τις διαφορές και τις ομοιότητες των ταραγμένων Βαλκανίων, την εποχή του Ελευθέριου Βενιζέλου και της εποχής της δική μας, εξέτασαν και συζήτησαν οι πρώην υπουργοί Εξωτερικών Ντόρα Μπακογιάννη και Ευάγγελος Βενιζέλος και ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου Κώστας Υφαντής, σε εκδήλωση στα Χανιά το βράδυ της Παρασκευής.

“Ταραγμένα Βαλκάνια. Από τον Ελευθέριο Βενιζέλο στο σήμερα» θέμα που συγκέντρωσε το ενδιαφέρον πολλών που βρέθηκαν στις Μουρνιές στα Χανιά, στον περίβολο του Ναού Ζωοδόχου Πηγής, τιμώντας παράλληλα την επέτειο των Γενεθλίων του Εθνάρχη που όπως τόνισε ο Νικόλαος Παπαδάκης – Παπαδής, γενικός διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» “…όπως κάθε χρόνο επί 25 χρόνια πραγματοποιούμε την εκδήλωση με αφορμή την επέτειο της γέννησης του Ελευθερίου Βενιζέλου με όλες τις εκδηλώσεις που έχουν προηγηθεί, να είχαν εξαιρετική ποιότητα και ένα πολύ υψηλό κύρος. Η αποψινή όμως εκδήλωση είναι από τις σημαντικότερες, όχι μόνο λόγο των ομιλητών και του θέματος αλλά και διότι τελικά τα Βαλκάνια, δεν έπαψαν να είναι ταραγμένα για πάρα πολλά χρόνια και το 19ο αιώνα αλλά και τον 20ο και βέβαια η αφετηρία για όλα σήμερα ζούμε, έχουν ως αιτία την εκλογική ήττα του Ελευθερίου Βενιζέλου το 1920”.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Η πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση, σύμφωνα με τους παρευρισκόμενους εκπροσώπους, της εκκλησίας, της Αυτοδιοίκησης πρώτου και δευτέρου βαθμού, τους βουλευτές του νομού της Νέας Δημοκρατίας, ακαδημαϊκών των Σωμάτων Ασφαλείας, των Ενόπλων Δυνάμεων, και πλήθους πολιτών, ξεδίπλωσε με τις ομιλίες και τη συζήτηση, αναλύσεις με βάση τις τελευταίες εξελίξεις. Όπως για τις σχέσεις της Ελλάδας με την Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία και φυσικά με την Τουρκία. Παράλληλα έγιναν τοποθετήσεις για τις αναθεωρητικές τάσεις στα Βαλκάνια, που δημιουργούν ένα ανασφαλές περιβάλλον, τη διαφαινόμενη εμμονή της Τουρκίας στις διεκδικήσεις της, σε συνδυασμό με τη συνεχή αστάθεια στη Μέση Ανατολή, που απειλούν τις ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή και δεν είναι δυνατόν να αφήσουν ανεπηρέαστους τους γεωπολιτικούς σχεδιασμούς της Ελλάδας και της Κύπρου.

Όπως επισήμανε η Ντόρα Μπακογιάννη: “Δυστυχώς πάρα πολλά από τα ερωτήματα που τότε ξεκίνησαν, είναι ακόμα εξαιρετικά επίκαιρα. Μας αφορούν όλους, το μέλλον μας, την εξωτερική πολιτική της χώρας μας και βεβαίως όσο περισσότερες γνώσεις έχουμε για τον τρόπο με τον οποίο ο Ελευθέριος Βενιζέλος 100 χρόνια πίσω αντιμετώπισε αυτές τις καταστάσεις, τόσο καλύτερα για όλους”. Αντικείμενο της συζήτησης, ήταν επίσης, οι εθνικισμοί, οι λαϊκισμοί, οι ακρότητες οι οποίες επικράτησαν 100 χρόνια πριν, αλλά δυστυχώς όπως είπε η κυρία Μπακογιάννη “…επικρατούν ακόμη και σήμερα σε ορισμένες περιοχές των Βαλκανίων. Οι επιρροές ξένων δυνάμεων που θεωρούν ότι μπορούν να επηρεάσουν τα Βαλκάνια, είναι θέματα που μας απασχολούν μας ανησυχούν, αλλά η ελληνική εξωτερική πολιτική και η Ελλάδα όπως και τότε έτσι και σήμερα τα αντιμετωπίζει με συμμαχίες, με στηρίξεις, αλλά βασιζόμενοι πάνω από όλα στο δικό της εαυτό και στα διπλωματικά της επιχειρήματα”.

Σχετικά με τα στοιχεία της πολιτικής και πατριωτικής υπόστασης του Ελευθέριου Βενιζέλου, η κα Μπακογιάννης είπε χαρακτηριστικά ότι: “Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήταν πάνω από όλα ένας ρεαλιστής πρωθυπουργός. Ποτέ δεν προσπάθησε να κοροϊδέψει τον κόσμο. Στάθηκε πολλές φορές απέναντι ακόμα και σε μας τους κρητικούς, στους δικούς του ανθρώπους, για το καλό των Κρητών και για το καλό της Ελλάδας. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό που έχουν μόνο, δυστυχώς, οι μεγάλοι ηγέτες. Σήμερα υπάρχουν πολλοί ηγέτες λαϊκιστές, πολλοί ηγέτες οι οποίοι δεν αντιλαμβάνονται το χρέος τους απέναντι στους λαούς τους. Ευτυχώς στην Ελλάδα δεν συμβαίνει αυτό και η ελληνική εξωτερική πολιτική, με ρεαλισμό σταθερότητα και με αυτοπεποίθηση, μπορεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα”.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Μιλώντας ο Ευάγγελος Βενιζέλος για το αν υπάρχουν ανοιχτά μέτωπα σήμερα στα Βαλκάνια, αλλά και το πώς αντιλαμβάνεται την κατάσταση με βάση όλα όσα συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή και αν πρέπει να ανησυχούν οι Έλληνες από αυτή τη ρευστότητα, είπε πως: “Παρά το ότι η προσοχή είναι στραμμένη στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή, τα Βαλκάνια είναι πάντα ταραγμένα και για αυτό πρέπει να είμαστε πάντα προσεκτικοί και σε εγρήγορση. Η Ελλάδα έχει μεγάλα πλεονεκτήματα, ως παλαιό μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πάρα πολύ παλιά χώρα μέλος του ΝΑΤΟ. Αλλά υπάρχουν πάντα ανοιχτά προβλήματα. Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος της διολίσθησης στην περίοδο των αρχών της δεκαετίας του ‘90. ‘Όλες οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων έχουν κάποιο πρόβλημα και ως εκ τούτου αυτό, πρέπει να είναι θεμελιώδης προτεραιότητα της εξωτερικής μας πολιτικής, μαζί βέβαια με την οικονομική και αναπτυξιακή μας παρουσία, η οποία είναι πάρα πολύ σημαντική, γιατί με αυτούς τους μοχλούς ασκείς εξωτερική πολιτική, σε έναν χώρο όπως η Νοτιοανατολική Ευρώπη και ειδικότερα τα Βαλκάνια”.

Για το τι έχει καταφέρει η μεταπολιτευτική Ελλάδα στα χρόνια που πέρασαν σχετικά με τη πολιτική και διπλωματική της θέση, ο κύριος Βενιζέλος εξήγησε πως: “Η Ελλάδα των τελευταίων 50 ετών είναι η Ελλάδα της καλύτερης περιόδου της, από την έναρξη της επανάστασης. Η Ελλάδα κατάφερε πολλά και πριν την πενηντακονταετία παρότι μεσολάβησε η καταλυτική περίοδος της δικτατορίας, που ήταν μία πολύ μεγάλη οπισθοδρόμηση, αλλά ποτέ δεν είχαμε αυτή τη δημοκρατική ομαλότητα, αυτών των 50 ετών. Παρά τα όποια προβλήματα και προβλήματα δημοκρατικών θεσμών και προβλήματα κράτους δικαίου, αλλά η Ελλάδα είναι μία σύγχρονη δυτική αυτό είναι ένα επίτευγμα των ελλήνων και των ελληνίδων και του πολιτικού συστήματος και της κοινωνίας”.

Ο καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Κώστας Υφαντής έκανε λόγο για τα Βαλκάνια που στο μυαλό όλων, όπως επισήμανε, είναι μία περιοχή που εγκυμονεί κινδύνους και ανά πάσα στιγμή, πιστεύουν ότι θα μπορούσε να καταρρεύσει σε ένα χάος όπως αυτό το οποίο βίωσε τη δεκαετία του ‘90. “Γεγονός είναι ότι υπάρχουν πολλά εκκρεμή ζητήματα που δεν έχουν λυθεί. Κυρίως το ζήτημα της Βοσνίας Ερζεγοβίνης πάνω απ’ όλα, αλλά την ίδια στιγμή έχουμε μία σειρά από χώρες των Βαλκανίων οι οποίες πια, φαίνεται να έχουν αφήσει πίσω τους το κακό βαλκανικό παρελθόν και αυτό έχει να κάνει με τη δυναμική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει να κάνει με την ένταξή τους στο ΝΑΤΟ δηλαδή στους θεσμούς εκείνους που σταθεροποίησαν τις προσδοκίες. Υπάρχουν όμως πολλά προβλήματα κυρίως ανάπτυξης. Είμαστε ακόμα και ιδιαίτερα τα Δυτικά Βαλκάνια, πολύ πίσω από αυτό που θα θέλαμε να είναι και να υπάρχει στην Ευρώπη”.

Όπως εξήγησε, υπάρχει ακόμα απόσταση στην Ευρώπη, και αυτή η απόσταση “…μας ανησυχεί, είναι αυτή η “απομόνωση” η οικονομική, κοινωνική και πολιτική των Βαλκανίων, που εγκυμονεί κινδύνους πάντοτε”. Ο κ. Καθηγητής υποστήριξε ότι ο μόνος τρόπος για να μην υπάρχει έντονη ανησυχία με όλα όσα συμβαίνουν στα Βαλκάνια είναι: “…η διπλωματική οδός, το μονοπάτι δηλαδή της συζήτησης και της διαπραγμάτευσης και κυρίως και αυτό είναι που πρέπει να εμπεδωθεί στα Βαλκάνια ότι όταν υπογράφουμε κάτι, είτε μας αρέσει είτε δεν μας αρέσει το τηρούμε, γιατί εκεί στηρίζεται η εμπιστοσύνη και χωρίς εμπιστοσύνη μεταξύ των λαών τότε ξαναθυμόμαστε το κακό μας Βαλκανικό παρελθόν”. Η θέση του κ. Υφαντή για τις προσπάθειες αναθεώρησης της ιστορίας που αναδύονται τα τελευταία χρόνια, είναι ότι πρόκειται για μία συνθήκη “…με την οποία θα ζούμε συνεχώς. Δεν υπάρχει εύκολος τρόπος να αντιμετωπιστεί, παρά μόνο κάποια στιγμή όταν δεν θα φοβόμαστε και δεν θα απειλούμαστε η μία χώρα από την άλλη, τότε να δούμε πώς θα αντιμετωπίσουμε το κοινό μας παρελθόν. Όχι διαστρεβλώνοντας την ιστορική πραγματικότητα αλλά αποδεχόμενοι και αποδεχόμενες τα κοινά μας ιστορικά βιώματα, όσο άσχημα και να είναι. Η αναθεώρηση από τα πάνω, προκαλεί περισσότερα προβλήματα από αυτά που λύνει”, είπε ο κ. Υφαντής.

Ορίζοντας το τοπίο του σήμερα ο Νικόλαος Παπαδάκης εξήγησε ότι την επόμενη ημέρα μετά την ήττα του Ελευθερίου Βενιζέλου το 1920 “…την επαύριο ακριβώς, άρχισαν οι αμφισβητήσεις από τους Βόρειους γείτονες και βέβαια οι Κεμαλικές δυνάμεις αναπτέρωσαν το ηθικό τους στη Μικρά Ασία και επιχείρησαν τη γνωστή αντεπίθεση, η οποία κατέληξε στη Μικρασιατική Καταστροφή. Από τότε και πέρα έχουμε αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος ή των διεκδικήσεων τόσο της Τουρκίας όσο και των Βορείων γειτόνων μας. Σε ότι αφορά μειονότητες, Δυτική Θράκη, σε ότι αφορά συγκυριαρχία στο Λιμάνι της Θεσσαλονίκης που ήταν το αίτημα της Γιουγκοσλαβίας, όλα αυτά τα παραμέρισε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Κατάφερε να ισορροπήσει το διεθνές σκηνικό σε ό,τι αφορά τα Βαλκάνια. Αργότερα όμως, δυστυχώς στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, φούντωσαν οι διεκδικήσεις και μετά η συνέχεια ήταν, πως μετά τη Γερμανική κατοχή έχουμε διεκδικήσεις από τους Βόρειους γείτονες που δημιούργησαν τεταμένες σχέσεις τόσο με τη Σόφια όσο και με το Βελιγράδι. Αυτό, στη διαδρομή, μας κληρονόμησε και το Μακεδονικό διότι η Ελλάδα ανέχθηκε και έκανε ένα πολύ σοβαρό λάθος μετά το 1944 να ανεχθεί το όνομα Μακεδονία στην Ομόσπονδη Γιουγκοσλαβία και βέβαια δυστυχώς η πολιτική του Τίτο, ήταν ό,τι χειρότερο. Στην πραγματικότητα ποδηγετούσε τη Σκοπιανή ηγεσία, για να θέτει θέματα που αφορούσαν την ονομασία και διεκδικήσεις στη συνέχεια”. Σε ότι αφορά την Αλβανία τα προβλήματα είναι χρονίζοντα, επισήμανε ο κ Παπαδάκης, λέγοντας ότι: “Οπωσδήποτε η τελευταία μεταχείριση της μειονότητας, το θέμα Μπελέρι και όλα αυτά, δεν βοηθούν στην ομαλοποίηση το σχέσεων απεναντίας τις χειροτερεύουν. Σε ότι αφορά τη Βόρεια Μακεδονία, η νέα ηγεσία ατυχώς επανέφερε τα συνθήματα και τον εθνικισμό του Γκρουέφσκι, που δημιουργεί πολύ σοβαρά προβλήματα. Σχετικά με την Τουρκία, αυτό είναι ένα τεράστιο θέμα, οι εκκρεμότητες είναι πολύ μεγάλες. Για μας ως Ελλάδα υπάρχει μόνο ένα θέμα, για την Τουρκία μπαίνουν κάθε μέρα καινούργια. Αυτό είναι όλο το σκηνικό στα Βαλκάνια, το οποίο, ελπίζουμε ότι επειδή η Ελλάδα αυτή την ώρα δεν είναι απομονωμένη, όπως σε άλλες εποχές, έχει συμμαχίες, επομένως θα μπορέσει να αντεπεξέλθει στις βολές και στις επιθυμίες Βορείων Ανατολικών και λοιπών γειτόνων”.