Οι εισηγήσεις για την καθιέρωση ορίου εισόδου 5% στην Βουλή και η Συνταγματικότητα της νομοθετικής ρύθμισης

Το κατώφλι του 3% θεσπίσθηκε για καθαρά εθνικούς λόγους, για πρώτη φορά στις εθνικές εκλογές του 1993, ώστε τυχόν μουσουλμανικά κόμματα ή μεμονωμένοι υποψήφιοι να μην μπορούν να αντιπροσωπεύονται στη Βουλή όπως συνέβη στις εκλογές 1989 και 1990, αλλά να εκλέγουν βουλευτές μέσω άλλων ισχυρότερων κομμάτων. Πράγματι, το κατώφλι λειτούργησε ικανοποιητικά για τον σκοπό αυτό. Το όριο του 3% για την είσοδο στη Βουλή, θεσπίστηκε προκειμένου να μην εισέλθουν με δικό τους κόμμα, οι μουσουλμάνοι της Θράκης. Θεσπίστηκε, δηλαδή, προκειμένου να αντιμετωπιστεί μία κατάσταση που θα μπορούσε να εξελιχθεί σε εθνικά επιζήμια. Στην Γερμανία, το όριο για να εισέλθει ένα κόμμα στη Βουλή είναι το 5%. Σε 26 χώρες (μεταξύ των οποίων και η Γερμανία) ισχύει το 5% ή μεγαλύτερο. Σε άλλες 6 χώρες ισχύει το 4% και μόνο σε 8 χώρες ισχύει το 3%.

Σε ανύποπτη στιγμή, το ιστορικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ Παρασκευάς Αυγερινός είχε προτείνει πλαφόν 5% για την είσοδο ενός κόμματος στη Βουλή, άποψη με την οποία είχε συμφωνήσει και ο πρόεδρος του κόμματος Ποτάμι Σταύρος Θεοδωράκης, ενώ λίγο διάστημα αργότερα ο βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας, Μάξιμος Χαρακόπουλος είχε προτείνει το Γερμανικό σύστημα, με  κατώφλι εισόδου στη Βουλή το 5%, που θα λειτουργούσε αποτρεπτικά στον κατακερματισμό των πολιτικών δυνάμεων και θα συνέβαλε και αυτό προς την κατεύθυνση της σταθερότητας.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Η Βουλή είναι ο κορυφαίος δημοκρατικός θεσμός, μέσω του οποίου αντιπροσωπεύεται ο λαός δια των Βουλευτών. Τις τελευταίες δεκαετίες, η Βουλή χαρακτηρίζεται κατά ένα σημαντικό τμήμα της, προβληματική, με πληθώρα βουλευτών που έχουν θέσεις ακραίες και μηδαμινή εμπειρία. Με φωνές, ασέβεια, ελληνικούρες, μαργαριτάρια, και φυσικά… μηνύματα από τη φυλακή. Οι ακραίες σκηνές χάους που επικρατούν πολλές φορές στα κοινοβούλια του Χονγκ Κονγκ, της Ταϊβάν ή της Τουρκία, δεν θα πρέπει να βρουν πρόσφορο πεδίο στην χώρα που γέννησε την Δημοκρατία, την Ελλάδα.

Είναι προφανές πως το 3% ευνοεί την πολυφωνία, ωστόσο μπορεί να οδηγήσει σε κακοφωνία κι εν τέλει σε κοινοβουλευτική οχλαγωγία, με συνέπεια την υποβάθμιση του κοινοβουλίου.Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε πως ένα κόμμα που λαμβάνει 1,5%, δικαιούται επιχορήγησης κρατικής. Εκ των πραγμάτων δημιουργούνται και μικροκομματικές λογικές στους ιδρυτές των κομμάτων, πέραν από την έκφραση των δημοκρατικών τους θέσεων. Το χαμηλό κατώφλι ευνοεί τη πολυδιάσπαση των πολιτικών δυνάμεων. Για όσα χρόνια της μεταπολίτευσης είχαμε 3 – 4 κόμματα στο πολιτικό σκηνικό, το πλήθος των κομμάτων που μετείχαν στις εκλογές ήταν σχετικά μικρό. Οσο «χαμήλωνε» ο δικομματισμός τόσο αυξάνονταν οι επίδοξοι ρυθμιστές οι οποίοι ελπίζουν να συγκεντρώσουν το αναγκαίο 3% για να εκλέξουν περίπου 10 βουλευτές ώστε να γίνουν ρυθμιστές σε κάποιο κυβερνητικό σχηματισμό. Δεν υφίσταται Συνταγματικό κώλυμα για την αύξηση του ορίου εισόδου κομμάτων στη βουλή. Ήδη το γεγονός ότι προβλέπεται ένα ποσοστό για να μπορέσει κανείς να συμμετάσχει στην κατανομή των εδρών και να εκλέξει βουλευτή, δεν θεωρήθηκε ποτέ Αντισυνταγματικό στην χώρα μας. Άρα, η αύξηση του ορίου από το 3 στο 5%, δεν θα μπορούσε να δικαιολογηθεί ως αντισυνταγματική.

Από τη στιγμή που έχουμε δεχθεί ότι είναι συνταγματική η ενισχυμένη αναλογική, από τη στιγμή που έχουμε δεχθεί ότι ακόμα και η πριμοδότηση με 30 ως 50 βουλευτές μπόνους στο πρώτο κόμμα χάριν της κυβερνησιμότητας, για να έχουμε κυβέρνηση, έχει γίνει αποδεκτό και λειτουργεί στην πράξη δεκαετίες τώρα και δεν έχει προκύψει κανένα θέμα της συνταγματικότητας με την επίκληση του επιχειρήματος της ισότητας, δεν νοείται η αύξηση απλώς του ορίου από το 3 στο 5% να παραβιάζει την αρχή της ισότητας , αφού δεν την παραβιάζει ούτως ή άλλως το ποσοστό 3%. Για να εφαρμοστεί από την επόμενη εκλογική αναμέτρηση εθνικών εκλογών, η όποια αλλαγή του εκλογικού νόμου, απαιτεί πλειοψηφία 2/3, δηλαδή 200 ψήφους στο Κοινοβούλιο. Εάν το νομοσχέδιο λάβει 151 θετικές ψήφους και άνω ( κάτω των 200), θα ισχύσει από τις μεθεπόμενες εθνικές εκλογές και όχι από τις επόμενες.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Στην επιλογή του εκλογικού συστήματος, πάντα υπάρχει το ερώτημα της διακυβέρνησης και της σταθερότητας. Για αυτό οι παλαιότεροι νόμοι προέβλεπαν ένα πλειοψηφικό κομμάτι. 260 αναλογικά και 40 πλειοψηφικά (για το πρώτο κόμμα), 250 αναλογικά και 50 (για το πρώτο κόμμα). Αυτό ώστε να είναι ποιο εύκολο να σχηματιστεί αυτοδύναμη κυβέρνηση.  Ιστορικά, έχει αποδειχθεί ότι ο εκλογικός νόμος μπορεί να επηρεάσει καταλυτικά την ιστορία και τις πολιτικές εξελίξεις. Για παράδειγμα, στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920, ο Βενιζέλος κέρδισε σε ψήφους και έχασε σε έδρες∙ και αυτό είχε επίπτωση στην έκβαση της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Στις εκλογές του 1956, η ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή έχασε σε ψήφους, αλλά κέρδισε σε έδρες. Και το 1989-90, η χώρα έζησε τρεις εκλογές σε δέκα μήνες και ουσιαστική ακυβερνησία. Το Σύνταγμα (άρθρο 54) προβλέπει ότι ο εκλογικός νόμος, όταν αλλάζει, ισχύει στις μεθεπόμενες εκλογές, εκτός αν η αλλαγή ψηφιστεί από τα 2/3 της Βουλής. Αυτή η διάταξη εισήχθη στην Αναθεώρηση του Συντάγματος του 2001, για να στερήσει από την πλειοψηφία της Βουλής τη δυνατότητα να αλλάζει τον εκλογικό νόμο πριν τις εκλογές κατά το συμφέρον της.

Στις πρώτες εθνικές εκλογές του 2023, έλαβε χώρα το σύστημα της ” σχεδόν” απλής αναλογικής. Χρησιμοποιούμε τον όρο «σχεδόν» (απλή αναλογική), διότι ο νόμος διατήρησε το πλαφόν του 3% για την είσοδο των κομμάτων στη Βουλή. Το όριο αυτό έχει επιβιώσει σε όλους τους εκλογικούς νόμους που εφαρμόστηκαν από το 1993. Η συγκεκριμένη απλή αναλογική, έθετε εμπόδια στην επίτευξη αυτοδυναμίας. Σύμφωνα με την απλή αυτή αναλογική: Ο αριθμός των εδρών, λοιπόν, που θα λάβει κάθε κόμμα θα είναι ανάλογος του ποσοστού του. Καμία πριμοδότηση (μπόνους) του πρώτου κόμματος δεν προβλέπεται, για πρώτη φορά από το 1990.

Τα μόνα κόμματα που θα εξαιρεθούν από την κατανομή των εδρών είναι όσα δεν καταφέρουν να ξεπεράσουν το 3%. Οι 300 έδρες της Βουλής θα κατανεμηθούν αναλογικά, ανάμεσα στα κόμματα που θα ξεπεράσουν το 3%.

Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι, αν το σύνολο των εκτός Βουλής κομμάτων φτάσει για παράδειγμα, στο 10%, οι 300 έδρες θα κατανεμηθούν αναλογικά στα εντός Βουλής κόμματα, τα οποία θα έχουν λάβει το 90% των ψήφων.

Αυτό σημαίνει ότι, για να επιτύχει το πρώτο κόμμα την αυτοδυναμία των 151 εδρών, χρειάζεται τα 151/300 του 90%, δηλαδή ποσοστό ψήφων 45,3%.

Στις δεύτερες εθνικές εκλογές του 2023, εφαρμόστηκε ο νόμος της ενισχυμένης αναλογικής που ισχύει και σήμερα. Ο νόμος αυτός επαναφέρει το προϋφιστάμενο «μπόνους» εδρών προ το πρώτο κόμμα. Η διαφορά αυτού του μπόνους από τα προηγούμενα (40 έδρες το 2007 και 50 έδρες από το 2012 ως το 2019) είναι ότι δεν είναι σταθερό, αλλά κλιμακούμενο. Εξαρτάται από το ποσοστό του πρώτου κόμματος. Αν το πρώτο κόμμα λάβει έως 25% το μπόνους είναι 20 έδρες. Για κάθε 0,5% επιπλέον ποσοστό, το μπόνους αυξάνεται κατά 1 έδρα, για να φτάσει στο μέγιστο των 50 εδρών, αν το ποσοστό του πρώτου κόμματος φτάσει στο 40%. Οι υπόλοιπες έδρες έως τις 300 (πλην του μπόνους), κατανέμονται αναλογικά, ανάμεσα στα κόμματα που θα υπερβούν το πλαφόν του 3%.

Με το μηχανισμό αυτό, η αυτοδυναμία του πρώτου κόμματος εξαρτάται από δύο και μόνο μεταβλητές: από το ποσοστό του πρώτου και από το αθροιστικό ποσοστό των εκτός Βουλής. Όσο μεγαλώνει το ποσοστό των εκτός Βουλής, τόσο χαμηλώνει ο πήχης της αυτοδυναμίας.

Για παράδειγμα, αν τα εκτός Βουλής αθροίσουν 10% και το πρώτο κόμμα λάβει 38%, οι έδρες του πρώτου κόμματος θα είναι:

46 από το μπόνους (4 λιγότερες από τις 50, εφόσον υπολείπεται κατά 2% του 40%).

Τα 38/90 των 254 που κατανέμονται αναλογικά, άρα 107.

Συνεπώς, συνολικά, 46+107=153.

Αν, παρά το μπόνους, το πρώτο κόμμα των μεθεπόμενων εκλογών δεν κατακτήσει αυτοδυναμία, οι περαιτέρω εξελίξεις ξεφεύγουν από το σκοπό αυτού του άρθρου, που επιδιώκει να παραμείνει «τεχνικό».  Στις πρόσφατες ευρωεκλογές 2024, το τηλεοπτικό κοινό της υπόλοιπης Ελλάδας, προσπαθούσε να ερμηνεύσει την χρωματική εξαίρεση στον χάρτη σε ό,τι αφορά τους Νομούς Ξάνθης και Ροδόπης, όπου πρώτευσε το μειονοτικό κόμμα. Οι πρόσφατες ευρωεκλογές ήταν οι τρίτες στις οποίες έλαβε μέρος το μειονοτικό κόμμα ΚΙΕΦ. Πανελλαδικά το κόμμα, του οποίου τώρα ηγείται η Τσιγντέμ Ασάφογλου, συγκέντρωσε ποσοστό 0,7% και 28.470 ψήφους, καθώς δεν απέφερε τα αναμενόμενα η προσπάθειά του να ανοιχτεί εκτός μουσουλμανικής μειονότητας, συμπεριλαμβάνοντας στους συνδυασμούς του την Ευγενία Νατσουλίδου (1.518 σταυροί) από την Έδεσσα, εκπρόσωπο όσων διεκδικούν σλαβομακεδονική μειονοτική ταυτότητα και έχουν περισσότερο αδιάλλακτες θέσεις από τους αντίστοιχους του “Ουράνιου Τόξου” στη Φλώρινα. Αυτή την φορά, τα μεγάλα ελληνικά κόμματα, δεν συμπεριέλαβαν στα ψηφοδέλτια τους, προσωπικότητες με κύρος από την μουσουλμανική κοινότητα. Όπου αναδεικνύονται χωριστικές πολιτικές εκπροσωπήσεις με εθνοθρησκευτικά κριτήρια ,προκύπτει εκ του αποτελέσματος ότι ούτε οι εφαρμοζόμενες πολιτικές ενσωμάτωσης στον εθνικό κορμό λειτούργησαν αποτελεσματικά, ούτε η εν λόγω μειονότητα επενδύει σε αυτές μέχρι τέλους. Και δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, εφόσον το Τουρκικό προξενείο διαθέτει τα μέσα να καλλιεργεί την εικόνα μιας “μητέρας πατρίδας” η οποία λειτουργεί ως “προστάτης” της μειονότητας, παρά τις ενισχυμένες εγγυήσεις σεβασμού των δικαιωμάτων  που παρουσιάζει συγκριτικά μία χώρα μέλος της ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η ελληνική έννομη τάξη οχυρώνεται πίσω από το γεγονός ότι η Συνθήκη της Λωζάνης κατονομάζει την (πολύγλωσση) μειονότητα της Δυτικής Θράκης ως “μουσουλμανική”. Είναι αμφίβολη η αντοχή τέτοιων αντιστάσεων όταν, εκατό χρόνια μετά, το δικαίωμα στον ατομικό αυτοπροσδιορισμό είναι πανευρωπαϊκά κατοχυρωμένο και επιχειρείται εν προκειμένω η μετατροπή του σε συλλογικό εθνοτικό αυτοπροσδιορισμό. Η Συνθήκη της Λωζάνης όμως, δεν εφαρμόζεται από την Τουρκία, όπου διαχρονικά παραβιάζονται τα δικαιώματα της εκεί ελληνικής μειονότητας. Πρόσφατο παράδειγμα, η μετατροπή της Αγιά Σοφιάς σε τζαμί και η μετατροπή της Μονής της χώρας σε τζαμί. Ο διωγμός των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης το 1964 με 1965, ήταν μια σειρά κρατικών εκτοπισμών και μαζικής απέλασης από τις αρχές της Τουρκίας με στόχο την αναγκαστική εκδίωξη των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης.       Με την ονομασία «Σεπτεμβριανά» έμεινε στην ιστορία το οργανωμένο πογκρομ της νύχτας της 6ης Σεπτεμβρίου 1955, εξ ου και η ονομασία, που συνέβη στη Κωνσταντινούπολη, όταν καθοδηγούμενος τουρκικός όχλος προκάλεσε βίαια επεισόδια κατά των περιουσιών των Ελλήνων (Ρωμιοί) και των Αρμενίων ,πλην όμως Τούρκων υπηκόων, καθώς και άλλων μη μουσουλμανικών μειονοτήτων, λεηλατώντας και πυρπολώντας ελληνικά καταστήματα, σπίτια, σχολεία και βεβηλώνοντας εκκλησίες ακόμα και νεκροταφεία δημιουργώντας τρομοκρατία και ανασφάλεια για τις υφιστάμενες μειονότητες .