Η «σούπερ – τροφή» που εξαπλώνεται στα χωράφια της βόρειας Ινδίας

Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης

Όπως ο πατέρας και ο παππούς του πριν από αυτόν, ο Phool dev Shahni κάποτε έβγαζε τα προς το ζην κάνοντας βουτιές στον πυθμένα λασπωμένων λιμνών βάθους 2,4 μέτρων. «Συνήθιζα να βουτάω σε 2 με 2,5 μέτρα νερού για ώρες την ημέρα – έβγαινα στην επιφάνεια μόνο για να αναπνεύσω μετά από 8 έως δέκα λεπτά», εξηγεί ο Shahni. Καθώς βρισκόταν σε εκείνα τα θολά βάθη, μάζευε τους σπόρους ενός είδους νούφαρου που ονομάζεται Euryale Ferox, από το όνομα της Ευρυάλης, μιας από τις τρεις αδερφές γοργόνες της ελληνικής μυθολογίας – Μέδουσα και Σθενώ είναι οι άλλες δύο.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Γνωστοί ως μαχανά (makhanas), και επίσης ως σπόροι – αλεπούς ή σπόροι λωτού, είναι βραβευμένοι για τη θρεπτική τους αξία, καθώς είναι πλούσιοι σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β, πρωτεΐνες και φυτικές ίνες, με κάποιους να τους διαφημίζουν ως υπερτροφή. Τα μαχανά συχνά τρώγονται ως σνακ. Επίσης χρησιμοποιούνται σε διάφορα πιάτα, συμπεριλαμβανομένου του γαλακτομπούρεκου kheer, αλλά μπορούν να αλεστούν και σε αλεύρι.

Στο βορειοανατολικό ινδικό κρατίδιο Μπιχάρ, όπου ζει ο Shahni, καλλιεργείται το 90% των μαχανά στον κόσμο. Τα φύλλα του φυτού του νούφαρου είναι μεγάλα και στρογγυλά και επιπλέουν στην επιφάνεια της λίμνης. Όμως οι σπόροι σχηματίζονται σε λοβούς κάτω από το νερό και η συλλογή τους ήταν μια εξαντλητική διαδικασία. «Καθώς βρισκόμαστε στο βυθό, η λάσπη μπαίνει στα αυτιά, τα μάτια, τη μύτη και το στόμα μας. Πολλοί από εμάς έχουμε προβλήματα δέρματος εξαιτίας αυτού. Επίσης, το φυτό καλύπτεται από αγκάθια, τα οποία μας προκαλούν κοψίματα σε όλο μας το σώμα κατά τη συγκομιδή του σπόρου», λέει ο Shahni.

Όμως τα τελευταία χρόνια οι αγρότες άλλαξαν τη διαδικασία καλλιέργειας. Τα φυτά τώρα καλλιεργούνται συχνά σε χωράφια, σε πολύ πιο ρηχά νερά. Η συγκομιδή σπόρων σε μόλις 30 εκ. νερό σημαίνει ότι ο Shahni μπορεί να βγάλει διπλάσια χρήματα σε μια μέρα. «Είναι ακόμα σκληρή δουλειά, αλλά είμαι περήφανος για την παράδοσή μου. Έχω τρία παιδιά και θα φροντίσω ο ένας από τους γιους μου να συνεχίσει την κληρονομιά της δουλειάς σε ένα χωράφι με μαχανά.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Ο Δρ. Manoj Kumar, είναι ένας από εκείνους πίσω από την αλλαγή στην καλλιέργεια των φυτών. Πριν από περίπου δέκα χρόνια συνειδητοποίησε ότι θα ήταν δύσκολο να επεκτείνει την καλλιέργειά του σε βαθιές λιμνούλες. Τώρα ανώτερος επιστήμονας στο Εθνικό Κέντρο Ερευνών για τα Μαχανά (NRCM), βοήθησε στην ανάπτυξη της καλλιέργειας των φυτών σε χωράφια με ρηχά νερά.

Τα τελευταία τέσσερα – πέντε χρόνια αυτή η τεχνική έχει απογειωθεί. «Με τις καινοτομίες μας, η καλλιέργεια μαχανά είναι πλέον τόσο εύκολη όσο κάθε καλλιέργεια φυτού στη γη. Η μόνη ποσότητα νερού που χρειάζεται είναι ύψους 30 εκ. Οι εργαζόμενοι δεν χρειάζεται να εργάζονται για ώρες σε βαθιά νερά», εξηγεί.

Μετά από πειράματα με διαφορετικούς σπόρους, το κέντρο του βρήκε μια πιο ανθεκτική και παραγωγική ποικιλία, η οποία όπως λέει έχει τριπλασιάσει το εισόδημα των αγροτών.
Ο Δρ. Kumar λέει ότι η καλλιέργεια μαχανά βοήθησε ορισμένους αγρότες να αντιμετωπίσουν τις αβέβαιες καιρικές συνθήκες και τις πλημμύρες που έπληξαν το Μπιχάρ τα τελευταία χρόνια.

Τώρα το NRCM εργάζεται σε μηχανήματα που μπορούν να μαζέψουν τους σπόρους. Η πρόσφατη αυτή η καινοτομία έχει προσελκύσει όλο και περισσότερους αγρότες. Το 2022, η έκταση που χρησιμοποιήθηκε για την καλλιέργεια μαχανά ήταν 87.000 στρέμματα, μια σχεδόν τριπλάσια αύξηση σε διάστημα 10 ετών.

Ο Dhirendra Kumar είναι ένας αγρότης που πρόσφατα μεταπήδησε στην καλλιέργεια μαχανά. Αν και μεγάλωσε σε ένα αγρόκτημα, δεν ήθελε να ακολουθήσει τα βήματα του πατέρα του. «Ως αγρότες καλλιεργούσαμε πάντα σιτάρι, φακές και φυτά μουστάρδας, αλλά τελικά χάναμε πολλά χρήματα. Τις περισσότερες φορές οι πλημμύρες κατέστρεφαν τις καλλιέργειες», λέει.
Ενώ σπούδαζε για διδακτορικό, ήρθε σε επαφή με έναν επιστήμονα που εργαζόταν στην καλλιέργεια μαχανά και αποφάσισε να πειραματιστεί με την καλλιέργεια στο οικογενειακό του αγρόκτημα.

«Τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά. Τον πρώτο χρόνο έκανα κέρδος 435 δολ.», λέει. Τώρα καλλιεργεί το φυτό – νούφαρο σε 17 στρέμματα γης. «Στα πιο τρελά μου όνειρα δεν πίστευα ότι θα ασχοληθώ με την καλλιέργεια μαχανά, καθώς ήταν μια δουλειά έντασης εργασίας, που εκτελούσαν κυρίως ψαράδες». Η αλλαγή στην καλλιέργεια άνοιξε επίσης ευκαιρίες απασχόλησης για τις γυναίκες. Ο Kumar δίνει δουλειά τώρα σε περίπου 200 ντόπιες γυναίκες που σπέρνουν τους σπόρους. «Στόχος μου είναι να παρέχω θέσεις εργασίας σε όσο το δυνατόν περισσότερους αγρότες, ώστε να μην εγκαταλείψουν τη γεωργία λόγω της αβεβαιότητας στον τομέα», λέει.

Η εταιρεία του, Madhubani Makhanas, εκτός του ότι αποτελεί μια από τις κορυφαίες στον τομέα της καλλιέργειας του φυτού με εξαγωγές σε όλο τον κόσμο, έφερε επίσης καινοτομίες στον τομέα της επεξεργασίας των σπόρων. Παραδοσιακά, μετά τη συγκομιδή των μαχανά, οι σπόροι πλένονται, ψήνονται και στη συνέχεια χτυπιούνται με ένα εργαλείο που μοιάζει με σφυρί για να σκάσουν. «Η μέθοδος είναι χονδροειδής, ανθυγιεινή και επικίνδυνη. Είναι επίπονη, χρονοβόρα και πολλές φορές οδηγεί σε τραυματισμούς και εγκαύματα», λέει ο Shambhu Prasad, ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της Madhubani Makhana.

Σε συνεργασία με το NRCM, η εταιρεία του έχει αναπτύξει μια μηχανή που ψήνει και σκάει τους σπόρους του φυτού. «Αυτό μας βοήθησε να αυξήσουμε την ποιότητα και την παραγωγή των σπόρων», λέει ο Prasad. Τρία από τα μηχανήματα έχουν ενσωματωθεί στο εργοστάσιό της Madhubani, στο βόρειο τμήμα του Μπιχάρ.

Ενώ η καινοτομία στην καλλιέργεια και την επεξεργασία των μαχανά αυξάνει την παραγωγή, ο Prasad πιστεύει ότι αυτό δεν θα οδηγήσει σε πτώση των τιμών. «Δεδομένης της αυξανόμενης παγκόσμιας ζήτησης για μαχανά, θα απαιτηθούν σημαντικές αυξήσεις στην παραγωγή για να ακολουθήσει οποιαδήποτε ουσιαστική μείωση των τιμών», λέει.

Πίσω στο αγρόκτημά του, ο Dhirendra Kumar πιστεύει ότι η καλλιέργεια μαχανά θα φέρει μεγάλη αλλαγή. «Είναι η αρχή της καινοτομίας όσον αφορά τη συγκομιδή των σπόρων. Θα αλλάξει το τοπίο όλου του Μπιχάρ», λέει.

Πηγή: BBC News