Η Κίνα αλλάζει ταχύτητα στην Αφρική καθώς ατενίζει ένα πράσινο μέλλον

Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης

Ελκτική δύναμη – αυτό έχει η Κίνα σε όλη την Αφρική. Ενώ η επιρροή άλλων χωρών στην ήπειρο αμφισβητείται, για παράδειγμα η Γαλλία και η υπόλοιπη ΕΕ απωθούνται από τις στρατιωτικές χούντες των χωρών της περιοχής Sahel, και η «προσφορά» μισθοφορικής ασφάλειας της Ρωσίας αντιμετωπίζεται με βαθιά δυσπιστία από τις φιλοδυτικές αφρικανικές κυβερνήσεις – η Κίνα έχει ακολουθήσει μια μέση οδό.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Αντιπροσωπείες από περισσότερα από 50 κράτη από όλη την αφρικανική ήπειρο αποφάσισαν ότι αξίζει να πραγματοποιήσουν το ταξίδι στο Πεκίνο για την τελευταία σύνοδο κορυφής Κίνας – Αφρικής, γνωστής ως Φόρουμ για τη Συνεργασία Κίνας – Αφρικής (Focac), αυτή την εβδομάδα.

Δεκάδες ηγέτες εμφανίστηκαν, καθώς και ο επικεφαλής του ΟΗΕ Antonio Guterres. Μαζί με βετεράνους όπως ο ισχυρός άνδρας του Κονγκό – Μπραζαβίλ Denis Sassou – Nguesso, αυτή ήταν η πρώτη τέτοια συγκέντρωση για τον νέο αρχηγό του κράτους της Σενεγάλης Bassirou Diomaye Faye, που ανταμείφθηκε με μια θέση στην πρώτη σειρά δίπλα στον Πρόεδρο Xi Jinping στην οικογενειακή φωτογραφία των ηγετών και των συζύγων τους

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Για τις αφρικανικές κυβερνήσεις που δυσανασχετούν από την πίεση να πάρουν θέση σε διεθνείς διαμάχες, η Κίνα εμφανίζεται τώρα ως αναζωογονητικά αξιόπιστος εταίρος, έτοιμη να συνεργαστεί χωρίς διακρίσεις τόσο με τους συμμάχους της Μόσχας όσο και με κράτη που διοικούνται από ηγέτες που βρίσκονται πιο κοντά στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Το Πεκίνο κάνει σίγουρα μια σκληρή διαπραγμάτευση επιδιώκοντας το οικονομικό του συμφέρον και την ανάγκη για φυσικές πρώτες ύλες, σε αντάλλαγμα για αναπτυξιακή υποστήριξη, ειδικά για την κατασκευή βαρέων υποδομών.

Η Κίνα κατηγορείται τακτικά ότι παρότρυνε τις αφρικανικές χώρες να αναλάβουν υπερβολικά μεγάλο χρέος και αρχικά άργησε να ενταχθεί στη διεθνή προσπάθεια για να μετριάσει το συντριπτικό βάρος αποπληρωμής που βαρύνει ορισμένες χώρες. Ακόμη και τώρα, αρνείται να χορηγήσει οριστικές διαγραφές χρέους. Οι καταγγελίες ότι επιφυλάσσει πάρα πολλούς εξειδικευμένους κατασκευαστικούς ρόλους για τους δικούς της εργάτες, σε βάρος της εκπαίδευσης των Αφρικανών, είναι συνηθισμένες. Η αυξανόμενη παρουσία Κινέζων εμπόρων έχει προκαλέσει δυσαρέσκεια σε ορισμένες παραδοσιακά κυρίαρχες εμπορικές κοινότητες.

Όμως για πολλές αφρικανικές κυβερνήσεις αυτά είναι ψιλά γράμματα. Αυτό που εκτιμούν σε έναν όλο και πιο πολωμένο κόσμο είναι η μη κομματική ετοιμότητα του Πεκίνου να παραμείνει σθεναρά δεσμευμένη σχεδόν παντού, χωρίς πολιτικά νήματα. Φυσικά, η κινεζική κατασκευή μεγάλων έργων μεταφορών, τα οποία τα διεθνή αναπτυξιακά ιδρύματα και οι δυτικοί εμπορικοί επενδυτές αντιμετωπίζουν τόσο συχνά με επιφυλακτικοτητα, προσελκύει τη μεγαλύτερη προσοχή.

Το πραξικόπημα του Ιουλίου 2023 στον Νίγηρα δεν πτόησε τους Κινέζους από το να ολοκληρώσουν έναν αγωγό μήκους 2.000 χιλιομέτρων που θα παραδώσει την αυξανόμενη παραγωγή πετρελαίου της χώρας σε έναν τερματικό σταθμό εξαγωγών στο Μπενίν. Στη Γουινέα, επίσης υπό στρατιωτική κυριαρχία, το Winning Consortium με έδρα την Κίνα έχει προχωρήσει αρκετά στην κατασκευή μιας σιδηροδρομικής γραμμής 600 χιλιομέτρων προς την ακτή. Αυτό θα συνδέσει ένα από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα σιδηρομεταλλεύματος στον κόσμο στο Simandou με την ακτή, ένα σχέδιο για το οποίο διαδοχικές κυβερνήσεις της Γουινέας προσπάθησαν, εις μάτην, να εξασφαλίσουν διεθνή υποστήριξη από δωρητές.

Η σύνοδος κορυφής Focac αυτής της εβδομάδας έφερε μια συνέχιση αυτής της στρατηγικής, με την ανακοίνωση περαιτέρω χρηματοδότησης 360 δις γιουάν (50,7 δισ δολ), για τα επόμενα τρία χρόνια.

Όμως αυτή τη φορά υπάρχει μια διαφορά, με μεγάλη εστίαση στη σύνοδο κορυφής στη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, συμπεριλαμβανομένων των επενδύσεων στον βιομηχανικό τομέα στην Αφρική και ιδιαίτερα στα ηλεκτρικά οχήματα. Αυτό είναι σημαντικό τόσο από πρακτική όσο και από συμβολική άποψη για μια ήπειρο που έχει μείνει παρα πολύ πίσω από την Ασία όσον αφορά την ανάπτυξη εξελιγμένων βιομηχανιών.

Ωστόσο, η σύνοδος κορυφής έφερε επίσης υποσχέσεις υποστήριξης για άλλους τύπους πράσινων έργων, με τον πρόεδρο Xi να δηλώνει έτοιμος να ξεκινήσει 30 έργα καθαρής ενέργειας και να συνεργαστεί στον πυρηνικό τομέα. Αυτός ο τελευταίος υπαινιγμός αγγίζει ένα οδυνηρό σημείο για τους Αφρικανούς σχολιαστές που αγανακτούν με το γεγονός ότι η Γαλλία εξόρυξε για δεκαετίες το ουράνιο του Νίγηρα για να προμηθεύσει τον δικό της τομέα πυρηνικής ενέργειας χωρίς να προτείνει έργα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για τη Δυτική Αφρική.

Η Κίνα δραστηριοποιείται επίσης στον τομέα εξόρυξης ουρανίου του Νίγηρα. Ωστόσο, εν μέσω των έντονα περίπλοκων τεχνικών προκλήσεων και αυτων της ασφάλειας του πυρηνικού τομέα, μένει να φανεί εάν η υπόσχεση του Κινέζου προέδρου θα είναι πραγματικά κάτι περισσότερο από παρηγορητικά θερμά λόγια.

Επιπλέον, η σύνοδος κορυφής του Focac ασχολήθηκε με ορισμένα από τα πιο ευαίσθητα και αμφιλεγόμενα περιβαλλοντικά ζητήματα – όπως οι τακτικές κατηγορίες ότι μεγάλα κινεζικά σκάφη επιδίδονται σε υπεραλίευση, αφήνοντας ελάχιστα για τα τοπικά αλιευτικά.

Με διακριτικότητα, η υπουργός Αλιείας της Σιέρα Λεόνε, Πριγκίπισσα Dugba, προτίμησε να επικεντρωθεί στο να επαινέσει την τοπική κυβέρνηση για την κατασκευή ενός νέου αλιευτικού λιμανιού. Εν τω μεταξύ, ο Xi προσπάθησε να τονώσει την εικόνα της Κίνας ως συνάδελφο του «παγκόσμιου νότου», επισημαίνοντας ότι η χώρα του και η Αφρική μαζί αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού.

Η σύνοδος κορυφής ενέκρινε μια δήλωση του Πεκίνου για την οικοδόμηση «κοινού μέλλοντος στη νέα εποχή» και το Σχέδιο Δράσης του Πεκίνου για την περίοδο 2025-2027. Καλώντας τους Κινέζους εργολάβους να επιστρέψουν στην Αφρική τώρα που έχουν φύγει οι ανατρεπτικοί περιορισμοί της εποχής του Covid, ο προεδρος Xi μίλησε για τριπλασιασμό των προγραμμάτων υποδομής, δημιουργία ενός εκατομμυρίου θέσεων εργασίας και συνεργασία σε διάφορους τομείς. Ωστόσο, δεν είναι απολύτως σαφές πως θα χρησιμοποιηθούν – με συγκεκριμένους όρους τα υποσχεθέντα 360 δισ. γιουάν ναι αποτελούν μια προφανής προσπάθεια για την προώθηση του διεθνούς προφίλ του κινεζικού νομίσματος.

Ο πρόεδρος είπε ότι 210 δισ. γιουάν θα παρασχεθούν μέσω πιστωτικών γραμμών, ενώ θα υπάρξουν 70 δισ. γιουάν σε επιχειρηματικές επενδύσεις. Ανακοίνωσε επίσης 280 εκατ δολ σε στρατιωτική και επισιτιστική βοήθεια – που είναι ένα οριακό ποσό για μια ολόκληρη ήπειρο, σε σχέση με τον μεγάλο προϋπολογισμό της οικονομικής   χρηματοδότησης. Μένει να φανεί πώς κατανέμεται αυτή η νέα χρηματοδότηση – και αν γίνεται η διαχείρισή της με τρόπο που να αποφεύγει την ώθηση ορισμένων χωρών σε μη βιώσιμο χρέος.

Τα τελευταία 10-15 χρόνια, ο κινεζικός δανεισμός σε αφρικανικές χώρες που απελπίστηκαν στην προσπάθεια τους να προωθήσουν την κατασκευή υποδομών, κατηγορήθηκε ευρέως ότι τους ανάγκασε να επανέλθουν σε μια κρίση χρέους μόλις δύο δεκαετίες αφότου επωφελήθηκαν από διεθνή προγράμματα διαγραφής χρέους. Το 2016, το έτος αιχμής, ανακοινώθηκε ο πρώτος κινεζικός δανεισμός 30 δις δολ στην Αφρική. Τα έργα χρηματοδοτούνταν συχνά από την China Eximbank με όρους που συνήθως τηρούνταν εμπιστευτικοί, αλλά ήταν σχεδόν σίγουρα πολύ πιο ακριβοί από τη χρηματοδότηση από τις πιστωτικές θυρίδες ιδρυμάτων όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Παγκόσμια Τράπεζα και η Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης, ή η χορηγούμενη βοήθεια από πολλούς δωρητές δυτικων κυβερνησεων.

Ωστόσο, οι υπερασπιστές της προσέγγισης της Κίνας θα μπορούσαν εύλογα να επισημάνουν ότι ήταν συχνά πρόθυμη να χρηματοδοτήσει και να κατασκευάσει έργα και να αποδεχτεί επίπεδα κινδύνου, σε περιπτώσεις όπου άλλοι εταίροι δεν ήταν πρόθυμοι να διακινδυνεύσουν ή να δεσμεύσουν πόρους στην απαραίτητη κλίμακα. Σε κάποιο βαθμό, προεκυψε ένας φυσικός καταμερισμός εργασίας, όπου η Κίνα χρηματοδότησε και κατασκεύασε βαριές υποδομές, ενώ οι δυτικοί δωρητές και τα μεγάλα αναπτυξιακά ιδρύματα χρηματοδότησαν τις εξίσου ουσιαστικές «ήπιες» επενδύσεις – στην υγεία και την εκπαίδευση, την κατάρτιση δεξιοτήτων, τα κυβερνητικά συστήματα, την επισιτιστική ασφάλεια, αγροτική ανθεκτικότητα και ούτω καθεξής.

Καθώς η κλίμακα των νέων οικονομικών πιέσεων που επιβαρύνουν πολλές χώρες έγινε σαφής, ιδιαίτερα εν μέσω της παγκόσμιας οικονομικής επιβράδυνσης που προκλήθηκε από την πανδημία, οι χώρες της G20 δημιούργησαν το Κοινό Πλαίσιο, για να επαναφέρουν τις χρεωμένες χώρες σε βιώσιμο δρόμο.

Η Κίνα όντως συμμετείχε στην προσπάθεια αναδιάρθρωσης των βαρών αποπληρωμής των αναπτυσσόμενων χωρών. Όμως υπήρξε κριτικη ότι δεν έκανε αρκετά.

Τώρα, αρκετά χρόνια μετά, η σύνοδος κορυφής Focac αυτής της εβδομάδας υποδηλώνει ότι η εικόνα μπορεί να είναι έτοιμη για μια περαιτέρω εξέλιξη. Ακριβώς όπως πριν από δύο δεκαετίες, η Κίνα άρχισε να αναλαμβάνει έναν ρόλο στην ανάπτυξη υποδομών που οι παραδοσιακοί δωρητές της Αφρικής δεν μπορούσαν πλέον να καλύψουν επαρκώς, το Πεκίνο έχει τώρα φιλοδοξίες να γίνει βασικός εταίρος για την ήπειρο σε νέα βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας και πράσινη τεχνολογία σε κλίμακα που πολλές ευρωπαϊκές και βορειοαμερικανικές εταιρείες δεν θέλουν ή δεν μπορούν να σκεφτούν.

Ενώ οι δυτικές επενδύσεις στην Αφρική, ιδιαίτερα σε υποσαχαριες χώρες, συνεχίζουν να κυριαρχούνται σε μεγάλο βαθμό από τα ορυχεία, το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τη γεωργία, και η Ρωσία εστιάζει στις υπηρεσίες ασφαλείας για ευνοούμενα καθεστώτα, το Πεκίνο μιλά για ένα ευρύτερο οικονομικό όραμα.

Ωστόσο, το ερώτημα είναι εάν, πέρα ​​από τη ρητορική του Xi, αυτό θα ισοδυναμεί με πραγματική διαφοροποίηση σε νέους τομείς όπως η πράσινη βιομηχανία. Πέρα από μερικά εξειδικευμένα έργα κύρους – θα συνεχίσει να κυριαρχεί η παραδοσιακή εστίαση σε μεγάλες υποδομές; Δεν είναι ακόμη σαφές εάν η σχέση Κίνας – Αφρικής είναι έτοιμη για μια θεμελιώδη αλλαγή.

Πηγή: BBC News